نوآوری اجتماعی، یک راه چاره مالی در اینوتکس 2025 - کی آنلاین

سعید زاهدی - فعال اجتماعی

دکتر محمد رضایی - رئیس دانشگاه سازمانی توسعه اجتماعی رسالت

محمدمهدی معماریان - هم بنیان گذار مانیز

آناهیتا اصلاح پذیر - مدیرعامل مجتمع آموزشی راه رشد

مقدمه

در جریان برگزاری فروم حکمرانی و قانون گذاری اینوتکس 2025، پنلی تخصصی با عنوان نوآوری اجتماعی، یک راهکار مالی برگزار گردید. این نشست با حضور جمعی از صاحب نظران و فعالان حوزه اجتماعی و مالی، به آنالیز ظرفیت های نوآوری اجتماعی در مواجهه با چالش های ساختاری کشور پرداخت. پنل با نگاهی تحلیلی به فرآیند طراحی، اجرا و حکمرانی مدل های اجتماعی-مالی، بستری فراهم کرد تا تجربه های میدانی و تأملات نظری در هم تنیده شوند و راهکار هایی قابل اجرا برای زیست پذیرتر کردن فضای مالی کشور ارائه گردد.

نوآوری اجتماعی در بستر تجربه و عمل

در شروع، سخنرانان با تکیه بر تجربه های شخصی و حرفه ای خود، به مسیرهای متفاوتی که در دل دغدغه های اجتماعی طی نموده اند پرداختند. محمدمهدی معماریان و آناهیتا اصلاح پذیر، با روایت تجربه هایی از مواجهه مستقیم با مسائل میدانی، نشان دادند که نوآوری اجتماعی برخاسته از مشارکت واقعی با مردم است؛ نه نسخه پیچی از بالا یا اجرای مدل های انتزاعی. از دل این تجربه ها، مدل هایی شکل گرفته اند که توانسته اند به شکل عملیاتی به مسائل اجتماعی و مدیریتی پاسخ دهند.

سعید زاهدی نیز با نگاهی انتقادی به ساختارهای رسمی تصمیم گیری، تأکید کرد که نوآوری اجتماعی در ایران باید نه صرفاً به عنوان یک فعالیت جایگزین، بلکه به مثابه یک راهبرد کلان برای توسعه دیده گردد.

حکمرانی آگاهانه و درک واقعیت های میدانی

یکی دیگر از موضوعات مورد بحث در این پنل، تأکید بر شکاف میان لایه های سیاست گذاری و واقعیت های موجود در بطن جامعه و به چالش هایی در فرآیند قانون گذاری و طراحی سیاست های مالی بود.

در این راستا، سخنرانان تأکید کردند که تعامل با حاکمیت نباید در حد مطالبه گری باقی بماند، بلکه باید به همکاری ساختاری برای بازطراحی سیاست ها منتهی گردد. این تعامل، تنها زمانی اثربخش خواهد بود که مبتنی بر شناخت عمیق از زمینه ها و ظرفیت های عملیاتی در میدان باشد.

یادگیری در عمل و برنامه ریزی در لحظه

یکی از محورهای اصلی بحث، تمایز میان یادگیری در دل عمل و برنامه ریزی از پیش معین شده بود. سخنرانان با اشاره به تفاوت های این دو فرآیند، خاطرنشان کردند که در عرصه نوآوری اجتماعی، پیش بینی کامل مسیر ممکن نیست و بسیاری از راهکار ها در دل تجربه و مواجهه با چالش ها شکل می گیرند. بنابراین، نوآوران اجتماعی باید همزمان برنامه ریز و یادگیرنده باشند، و میان طراحی استراتژیک و جوابگویی انعطاف پذیر، توازنی عملیاتی برقرار نمایند.

اقتصاد اجتماعی و تجربه زیسته تعاونی ها

بخش قابل توجهی از پنل به آنالیز مدل های تعاونی و اقتصاد اجتماعی اختصاص یافت. دکتر محمد رضایی با ارائه نمونه هایی از شرکت های تعاونی فعال، به تضاد موجود میان منطق حاکم بر بنگاه های مالی سنتی و منطق تعاون اشاره نمود. از نگاه وی، علی رغم نگرانی بعضی ذی نفعان از شکست مالی، هم افزایی میان این دو منطق می تواند نوآوری هایی خلق کند که هم مالی و هم اجتماعی باشند.

سخنرانان اشاره نمودند که نظام مالی موجود جوابگوی نیازهای پیچیده ای چون آموزش، سلامت و مسکن نیست. به ویژه در شرایطی که نابرابری مالی رو به افزایش است، توجه به مدل هایی مشارکتی، عادلانه و مبتنی بر ارزش آفرینی جمعی اهمیت دو چندان می یابد.

دشواری های تصمیم گیری جمعی و دموکراسی مشارکتی

مسئله تصمیم گیری جمعی، به ویژه در بستر ساختارهای مشارکتی مانند تعاونی ها یا شوراهای محلی، از دیگر محورهای بحث بود. سخنرانان اذعان داشتند که اگرچه تصمیم گیری دموکراتیک می تواند فرآیند را زمان بر و پرچالش کند، اما در بلندمدت منجر به ایجاد ساختارهایی مبتنی بر اعتماد و مسئولیت پذیری خواهد شد.

مدل هایی که از دل فرایندهای جمعی برمی آیند، ممکن است در ابتدا با تعارض منافع و مصالح روبه رو شوند، اما این درگیری ها بخشی از فرآیند بلوغ سازمانی و ساختار اجتماعی هستند. تجربه پیروز بعضی شوراهای شهری در ایران، به عنوان نمونه هایی از دموکراسی محلی، نشان داد که مشارکت مردم در تصمیم سازی، می تواند به تحکیم اعتماد اجتماعی و شکل گیری رهبری پایدار منجر گردد.

فرهنگ تعاون و ظرفیت های مغفول شده در ایران

در بخش پایانی، پنل به اهمیت فرهنگ تعاون در ایران پرداخت. با وجود پیشینه ای تاریخی در زمینه فعالیت های مشارکتی، فرهنگ تعاونی در دهه های اخیر کمتر مورد توجه قرار گرفته و ظرفیت های گسترده آن در طراحی مدل های نوین توسعه مورد غفلت واقع شده است.

آمار ارائه شده در مورد وجود بیش از 893 هزار شخصیت حقوقی ثبت شده در ایران و فعال ماندن تنها 240 هزار مورد از آن ها، نشانه ای از ضعف ساختارهای مدیریتی و چالش های بقای سازمان هاست. تمرکز اداری، بوروکراسی سنگین و ناتوانی در طراحی سازوکارهای منعطف، از موانع اصلی در تحقق مدل های تعاونی کارآمد تلقی می شوند.

نتیجه گیری و جمع بندی

پنل نوآوری اجتماعی، یک راهکار مالی با تمرکز بر تجربه، تحلیل ساختاری و واقع بینی اجتماعی، به ترسیم افق هایی پرداخت که نوآوری اجتماعی را به عنوان یک راهکار مالی معرفی می نماید. این پنل نشان داد که در غیاب الگوهای مشارکتی، عدالت محور و مبتنی بر دانش میدانی، نمی توان انتظار اصلاح پایدار از ساختارهای موجود داشت.

نوآوری اجتماعی تنها زمانی معنا پیدا می نماید که از سطوح مفهومی عبور نموده و به کنش های واقعی و طراحی مدل های قابل اجرا منتهی گردد. این مسیر، هرچند پرچالش و پیچیده، اما ضرورتی حیاتی برای عبور از بحران های اجتماعی و مالی کنونی به شمار میرود.

امتیاز بدهید